Ulica Kowalska

Nazwa ulicy wiąże się z najstarszym bocheńskim cechem kowali założonym już w 1316 roku. Od Bramy Tarnowskiej zwanej też Bramą Kowalską (Brona Kowalska) albo Piotrkowską mogła rozpoczynać się droga niepołomicka, zwana także traktem  piotrkowskim, którym wożono sól nie tylko do Piotrkowa, ale także do Torunia i dalej na północ. W wyniku zabudowy rynku pierwszy odcinek ulicy Kowalskiej stał się bardzo wąski, dlatego pod koniec XIX wieku nazwano go ulicą Wąską. W miejscowej tradycji przetrwała inna jeszcze nazwa dla tej uliczki o skatologicznym rodowodzie, ale o tym dowiemy się w drugiej części artykułu.

Ulica Kowalska powstała częściowo w miejscu starej ulicy Trędowatych (platea Leprosorum), wymienionej już w 1492 r… duas domos in platea Leprosorum penes valvam Tharnowyensem sita …(s.165, ASB 10). Słusznie wskazuje pani Joanna Potasz także na zapiskę z 1488 r., która mówi: domum in platea Leprosorum ex una et inter plateam transversariam que de circulo maiore ad eadem plateam Leprosorum vadit…(s.63,ASB 10).

Dzielnica Trędowatych leżała po lewej stronie potoku Storynka (poza murami), pomiędzy dzisiejszą ulicą Bracką, Kowalską, Solną Górą i potokiem Babica.  Z czasem ulica Trędowatych opustoszała, a wówczas parcele tam znajdujące się zaczęli wykupywać kowale, pracujący w bocheńskiej kopalni soli w XIV wieku. Dzięki temu ulica została uporządkowana i zabudowana okazałymi domami. Wtedy zmieniono jej nazwę na ulicę kowali czyli Kowalską. Może więc dochodziła ona aż do obecnej ulicy Trudnej i kończyła się Bramą Tarnowską,  na której kończyła się także ulica Szewska (obecna ulica Kraszewskiego). Taka hipoteza wydaje się logiczna, skoro w  aktach miejskich z 1570 r. czytamy, że „wjazd do Bochni (odbywał się) przez Bramę Kowalską (Tarnowską?) i mostek na rzece Babicy, przed wieżami” – czyli przed szybem Gazaris i pięcioma wieżami, które w jego otoczeniu stały.

Z drugiej strony można uważać ( i trudno się z tym sądem nie zgodzić, że droga piotrkowska zaczynała się już w rynku od obecnej ulicy Wąskiej, dalej biegła prosto ulicą ul. Kowalską do Bramy Tarnowskiej, a za bramą była już traktem piotrkowskim biegnącym obecną ulicą Solną Górą. Może więc istniały dwie bramy tarnowskie zwane także kowalskimi?

Obecnej ulicy Szewskiej oraz jej przedłużenia czyli ulicy Regis i ulicy Konstytucji 3 Maja wtedy nie było. Słynna droga „Ku Sierosławicom”, stanowiąca przebicie w kierunku północnym powstała dopiero w połowie XIX wieku. bowiem z Rynkiem Dolnym graniczył warowny  zamek żupny wkomponowany w układ murów miejskich, okalających ówczesną Bochnię.

Fotografia autorstwa Zygmunta Kaczmarka